Küresel toplum ve bilgi çağının talepleri, kütüphaneciliği yeniden biçimlendirmiş ve teknolojinin kullanımı da günümüz dünyasının ekonomik, kültürel ve iletişim alışkanlıklarında köklü değişiklikler meydana getirmiştir.
Öğrencilere yönelik kütüphane hizmetleri, hiçbir zaman öğrenciler ve onların aileleri için günümüzdeki kadar önemli olmamıştır. Bilgiye erişim ve dünyanın çok kültürlü zenginliklerinin yanı sıra, hayat boyu öğrenme ve okuryazarlık becerileri de toplumların önceliği durumuna gelmiştir. Nitelikli bir okul kütüphanesi, öğrencileri hayat boyu öğrenme ve okuryazarlık becerileri ile donatarak, onların topluma katılımlarını ve katkıda bulunmalarını sağlar. Okul kütüphaneleri sürekli artan toplumsal değişikliklere yanıt vermeli ve bütün öğrencilerin bilgi, kültür ve eğlenme gereksinimlerini karşılamalıdır. Bunun yanında her öğrencinin okulundaki kütüphaneyi kullanmanın yanında yerel kütüphanelere de alışkın olması ve kütüphane kullanma becerilerine sahip kılınması gerekir.
Yeni ve modern bir tasarım anlayışı ile oluşturulan z-kütüphanelerin, öğrencilere okumanın keyfini ve bilgiyi keşfetmenin heyecanını yaşamalarında ve hayal güçlerini geliştirmelerinde yeni imkânlar sağlaması beklenmektedir. Öğrencilere ve ebeveynlerine kütüphanelerden nasıl en etkili biçimde yararlanabilecekleri ve gerek elektronik gerekse yazılı medya kullanım becerilerini nasıl geliştirebileceklerinin öğretilmesi, z-kütüphanelerin yaygınlaştırılması ile ulaşılması beklenen hedefler arasındadır. Ayrıca z-kütüphanelerin amacına uygun kullanılması ile diğer ülkelerde bulunan, modern standartlarla hizmet veren, yüksek nitelikli okul kütüphanesi hizmetlerine ulaşılması amaçlanmaktadır.
| Z-KÜTÜPHANE ALANI | İŞLEVLER/ÖNERİLEN KULLANIM | ÖNERİLEN MEKÂN GENİŞLİĞİ |
| Giriş/ödünç verme/danışma |
Katalog taraması Fotokopi makinaları Kütüphaneye giriş holü (bağlantısı) Kütüphane görevlilerine ulaşma imkânı Süreli yayın ve diğer materyallere mekânsal bağlantı |
45m2-75 m2 |
| Bireysel okum/çalışma bölümü |
Kütüphanenin diğer alanlarına entegre edilebilir Sessiz alanlarda konuşlandırılmalıdır Her bir masada 4 öğrenciden fazlasının oturmayacağı biçimde tasarlanmalıdır |
Her bir sandalye (kullanıcı/okuyucu) başına düşen alan 2,5 m2 civarında olmalıdır. |
| Bilgisayar alanı |
Kütüphanenin diğer bölümlerine entegre edilebilir |
Bilgisayar başına: 3m2-4m2 arası alan bırakılmalı |
| Ders ve araştırma harici okuma salonu |
Süreli yayınlar bölümüne yakın veya bitişik Danışma hizmetlerinin kolay verileceği bir alanda olmalı |
Her bir sandalye için 2,5 m2 civarında alan bırakılmalıdır |
| Hikâye okuma salonu |
Resimli kitaplar koleksiyonuna bitişik olmalıdır Sessiz alanda olmalı ama okuma esnasında diğer kullanıcıların rahatsız edilmeyeceği bir yer seçilmeli |
Her bir çocuk için yaklaşık 1,5 m2’lik alan ayırılmalıdır. |
| Grup çalışması alanı |
Referans bölümüne bitişik olmalıdır |
Her bir oturak için ayrılan alan 2,5 m2 civarında olmalıdır |
| Küçük grup çalışmaları ve aktiviteleri için alan |
İdarecinin erişiminin kolay olacağı bir alanda olmalı Mekân büyüklüğünün esnek olması için hareket edebilen duvarlar (paneller) kullanılabilir |
Her bir oturak başına düşen alan yaklaşık 2,5 m2 olmalıdır |
| Grup projeleri ve grup eğitimi odası |
Sessiz alanları rahatsız etmeyecek biçimde grupların erişiminin olacağı mekân Her türlü medya kullanımı burada erişilebilir olmalı |
80-140 m2 arası büyüklükte |
|
|
Grup projeleri ve grup eğitimi odasıyla birleştirilebilir |
80-140 m2 arası büyüklükte |
| Multimedya üretim prodüksiyon odası |
Her türlü medya ürününü üretmeye yarar Sessiz bölümleri rahatsız etmeyecek şekilde grup erişimine uygun olmalı |
25-150 m2 aralığında bir alan ayrılmalıdır |
| Görüntü stüdyosu |
İzleme ve üretme amaçlı kullanılacak şekilde tasarlanmalı Multimedya prodüksiyon odasıyla birleştirilebilir; görsel-işitsel materyal bölümüne yakın olmalı; uzaktan öğretim odasına bitişik olmalı Tavan yüksekliği 1,3 metre olmalı |
150 m2 civarında alanı olmalı |
| Uzaktan eğitim odası/sınıfı |
İzleme ve üretme amaçlı kullanılacak şekilde tasarlanmalı Multimedya prodüksiyon odasıyla birleştirilebilir; görsel-işitsel materyal bölümüne yakın olmalı; uzaktan öğretim odasına bitişik olmalı Tavan yüksekliği 1,3 metre olmalı |
150 m2 civarında genişliği olmalı |
| Öğretmen kaynakları odası |
Profesyonel kitapların ve süreli yayınların tutulduğu yerdir Kütüphane kataloğu ve diğer elektronik materyallere erişim sağlamalı |
55 m2 kullanım alanı olmalı |
| Ofisler |
Ödünç verme masasına bitişik olmalı Kütüphanenin gözlenebilmesine uygun pencereler olmalı Kütüphanecilerle öğretmenlerin ortak plan yapabilmelerine uygun olmalı Kütüphanenin işletimi ile ilgili materyallerinin depolanmasına uygun olmalı |
14 m2-45 m2 arasında alanı olmalı |
| İş odası |
İş aletleri ve gereçleri depolamaya yarar Diğer destek ve prodüksiyon odalarına fiziksel ulaşım ve gözlem imkanı sağlar Koridora direkt bağlı olması tercih edilmeli Görevliler için tuvaletler göz önünde bulundurulmalı |
25 m2-30 m2 civarında bir alan |
| Depo |
İş odasına eklemlenmiş veya oraya bağlı bir oda şeklinde olmalı |
30 m2 civarında bir alana sahip olmalı |
| Süreli yayınlar deposu |
Full-text elektronik veri tabanlarına erişim bu tür yayınların yer ihtiyacını giderek azaltmaktadır Loca kısmındaki oturma alanına bitişik olmalıdır |
13 m2-18 m2 civarında bir alan genişliği gerektirir |